جدول تناوبی عناصر : راهنمای جامع و کاربردی + دانلود رایگان PDF
اکتبر 17, 2025برندهای آون خلا
اکتبر 19, 2025کروماتوگرافی
کروماتوگرافی (Chromatography) یک تکنیک پیشرفته آزمایشگاهی و تحلیلی است که به طور گسترده برای جداسازی اجزای مختلف مخلوط‌های شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش بر اساس تفاوت در سرعت مهاجرت اجزای مخلوط بین دو فاز ساکن و متحرک عمل می‌کند و امکان شناسایی دقیق ترکیبات را فراهم می‌سازد. عوامل مختلفی مانند کیفیت ستون کرو ماتوگرافی، خلوص حلال‌ها، دمای ستون، سرعت جریان فاز متحرک و آماده‌سازی نمونه بر دقت نتایج تاثیرگذار است.
اصول پایه کروماتوگرافی
کروماتوگرافی بر اساس توزیع متفاوت اجزای یک مخلوط بین دو فاز عمل می‌کند. فاز ساکن معمولاً یک ماده جامد یا مایع غیر متحرک است، در حالی که فاز متحرک می‌تواند یک گاز یا مایع باشد که اجزای نمونه را از طریق فاز ساکن حمل می‌کند. تفاوت در برهمکنش‌های فیزیکی و شیمیایی بین هر جزء با فاز ساکن منجر به جداسازی می‌شود.
کاربردهای اصلی کروماتوگرافی
در صنایع مختلف از کروماتو گرافی برای اهداف گوناگونی استفاده می‌شود. از جمله مهم‌ترین کاربردهای این تکنیک می‌توان به آنالیز مواد غذایی و نوشیدنی‌ها، کنترل کیفیت داروها، آزمایشات محیط زیست، پژوهش‌های بیوشیمیایی و استفاده در صنایع نفت و پتروشیمی اشاره کرد. این تکنیک در شناسایی و اندازه‌گیری آلاینده‌ها، تعیین خلوص مواد، آنالیز ترکیبات طبیعی و سنتزی و مطالعات فارماکوکینتیک کاربرد گسترده‌ای دارد.
تاریخچه
تکنیک کروماتوگرافی برای نخستین بار در سال ۱۹۰۰ توسط میخائیل تسوت، گیاه‌شناس روسی معرفی شد. او از این روش برای جداسازی رنگدانه‌های گیاهی مانند کلروفیل (سبز)، کاروتن (نارنجی) و زانتوفیل (زرد) استفاده کرد. به دلیل کاربرد اولیه در جداسازی رنگدانه‌ها، این روش “کروماتوگرافی” یا “رنگ‌نگاری” نام گرفت.
تحولات تاریخی
توسعه این روش در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ با معرفی روش‌های جدید جداسازی شتاب گرفت. در سال ۱۹۵۲، مارتین و سینج به پاس تلاش‌هایشان در توسعه کروماتوگرافی تقسیمی، جایزه نوبل شیمی را دریافت کردند. امروزه این تکنیک با پیشرفت‌های چشمگیر در دقت و سرعت مواجه شده است. در دهه ۱۹۶۰ کروماتوگرافی گازی و در دهه ۱۹۷۰ کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) توسعه یافتند که انقلابی در زمینه آنالیز شیمیایی ایجاد کردند.
انواع کروماتوگرافی – دسته‌بندی کامل
- مایع (Liquid Chromatography)
- گازی (Gas Chromatography)
- لایه نازک (TLC)
- کاغذی
کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)
HPLC پرکاربردترین روش کروماتوگرافی در آزمایشگاه‌های صنعتی و تحقیقاتی است. این تکنیک برای جداسازی ترکیبات غیرفرار و حساس به حرارت ایده‌آل می‌باشد. از مزایای این روش می‌توان به دقت و حساسیت بسیار بالا، سرعت تحلیل مناسب، قابلیت اتوماسیون و تطبیق‌پذیری با انواع دتکتورها اشاره کرد. سیستم HPLC معمولاً از پمپ، injector، ستون، دتکتور و سیستم جمع‌آوری داده تشکیل شده است.
کروماتوگرافی گازی (Gas Chromatography)
کروماتوگرافی گازی برای جداسازی و آنالیز ترکیبات فرار و نیمه‌فرار کاربرد دارد. این روش معمولاً با دتکتورهای FID، TCD و MS coupling استفاده می‌شود. از کاربردهای مهم GC می‌توان به آنالیز ترکیبات آلی فرار، تعیین خلوص مواد، آنالیز باقیمانده سموم و کنترل کیفیت در صنایع شیمیایی اشاره کرد. در این روش نمونه به صورت گازی شده به سیستم تزریق می‌شود و توسط گاز حامل از طریق ستون حرکت داده می‌شود.
تبادل یونی
این روش برای جداسازی یون‌ها و مولکول‌های قطبی به کار می‌رود. در کروماتوگرافی تبادل یونی از رزین‌های مخصوصی استفاده می‌شود که می‌توانند یون‌های خاصی را جذب و آزاد کنند. این تکنیک در تصفیه آب، جداسازی پروتئین‌ها و آنالیز نمونه‌های بیولوژیکی کاربرد گسترده‌ای دارد.
کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)
این روش برای جداسازی مقادیر کم مواد مورد استفاده قرار می‌گیرد و از نظر هزینه مقرون به صرفه است. در TLC از یک لایه نازک از جاذب بر روی صفحه شیشه‌ای یا پلاستیکی استفاده می‌شود و نمونه در طول صفحه توسط فاز متحرک حرکت داده می‌شود.
کروماتو گرافی کاغذی
این تکنیک ساده برای جداسازی اولیه مواد و در مواردی که دقت بالایی مورد نیاز نیست، کاربرد دارد. در این روش از کاغذ مخصوص به عنوان فاز ساکن استفاده می‌شود و نمونه بر روی آن قرار می‌گیرد.
ژل فیلتراسیون
این روش بر اساس اندازه مولکول‌ها عمل می‌کند و برای جداسازی ماکرومولکول‌ها مانند پروتئین‌ها، پلی‌ساکاریدها و اسیدهای نوکلئیک استفاده می‌شود. در این تکنیک از ستون‌های پر شده با ذرات متخلخل استفاده می‌شود که مولکول‌های بزرگ‌تر زودتر از ستون خارج می‌شوند.
خرید دستگاه کروماتوگرافی – راهنمای کامل
عوامل مؤثر در انتخاب دستگاه : در انتخاب دستگاه کرو ماتوگرافی مناسب باید به فاکتورهای مختلفی توجه کرد. نوع نمونه‌های مورد آنالیز، حساسیت مورد نیاز، بودجه و هزینه‌ها، فضای قابل دسترس در آزمایشگاه و نیاز به اتوماسیون از جمله مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در انتخاب دستگاه مناسب هستند. همچنین باید به قابلیت ارتقاء دستگاه، در دسترس بودن قطعات یدکی و خدمات پس از فروش نیز توجه کرد.
قیمت دستگاه‌های کروماتوگرافی
قیمت دستگاه‌های کروماتوگرافی با توجه به نوع و قابلیت‌های آنها متغیر است. دستگاه HPLC پایه از ۲۰۰ میلیون تومان، دستگاه GC استاندارد از ۳۵۰ میلیون تومان، سیستم GC-MS از ۶۰۰ میلیون تومان و دستگاه UHPLC پیشرفته از ۸۰۰ میلیون تومان قیمت دارند. عوامل مؤثر بر قیمت شامل برند، قابلیت‌های نرم‌افزاری، نوع دتکتورها و لوازم جانبی می‌باشد.
نکات مهم در خرید دستگاه
هنگام خرید دستگاه کروماتو گرافی باید به مواردی مانند گارانتی و خدمات پس از فروش، در دسترس بودن مصرف‌مواد، امکان نصب و راه‌اندازی توسط شرکت ارائه‌دهنده، دوره‌های آموزشی و پشتیبانی فنی توجه ویژه‌ای داشت. همچنین مشاوره با متخصصان این زمینه می‌تواند در انتخاب بهترین دستگاه با توجه به نیازهای خاص کمک کننده باشد.
خدمات پس از فروش و پشتیبانی
شرکت نانوسایز با سال‌ها تجربه در زمینه تأمین تجهیزات آزمایشگاهی، ارائه‌دهنده کاملترین خدمات شامل نصب و راه‌اندازی، آموزش اپراتوری، خدمات کالیبراسیون، پشتیبانی فنی ۲۴ ساعته و تأمین قطعات یدکی می‌باشد. این شرکت با دارا بودن تیم فنی مجرب و دسترسی به قطعات اصلی، تضمین کننده عملکرد بهینه دستگاه‌ها در طول عمر مفید آنهاست.
سوالات متداول
تفاوت HPLC و GC چیست؟
HPLC برای ترکیبات غیرفرار و GC برای ترکیبات فرار استفاده می‌شود. HPLC برای آنالیز مواد با وزن مولکولی بالا و ترکیبات حساس به حرارت مناسب است، در حالی که GC برای ترکیبات با وزن مولکولی پایین و فرار کاربرد دارد.
هزینه نگهداری دستگاه چقدر است؟
هزینه نگهداری سالانه حدود ۱۰-۱۵٪ قیمت دستگاه است. این هزینه شامل سرویس‌های دوره‌ای، تعویض قطعات مصرفی و کالیبراسیون می‌باشد.
زمان تحویل دستگاه چقدر است؟
بین ۴ تا ۸ هفته بسته به مدل و موجودی. دستگاه‌های استاندارد معمولاً در زمان کوتاه‌تری تحویل داده می‌شوند، در حالی که مدل‌های سفارشی ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشند.
چه عواملی بر دقت نتایج کروماتو گرافی تأثیر می‌گذارند؟
عوامل متعددی از جمله کیفیت ستون، خلوص حلال‌ها، دمای ستون، سرعت جریان فاز متحرک و آماده‌سازی نمونه بر دقت نتایج تأثیر می‌گذارند. همچنین کالیبراسیون منظم دستگاه و استفاده از استانداردهای مناسب نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
–